Reportage vanuit Centraal Onthaal
BREDA – ,,Wat nou, ‘plannetje’? Ik moet nú eten. Zo dwing je me te gaan stelen”, klinkt het op zachte, dreigende toon. Welkom in het gemeentehuis van Breda, welkom bij Centraal Onthaal. Hier kloppen vijf tot twintig mensen per dag aan. Ze zijn op zoek naar onderdak, naar geld, naar eten, naar oplossingen. BN DeStem liep een ochtendje mee.
Om 8.15 zit er al een tiental mensen te wachten. Sommigen komen alleen voor de post, een ander ook voor informatie of een doorverwijzing. De sfeer onderling is joviaal. ,,Doe mij een stukske!”, roept één van hen als een ambtenaar met een taartdoos in de handen passeert. Marjolein Kuijl is zo’n vijf minuten verlaat, ze moet nog iets doen voordat ze het Centraal Onthaal opent. Een vrouw slaakt een hoorbaar geërgerde zucht, tot hilariteit van de rest. ,,Alsof jij verder nog wat te doen hebt vandaag”, grapt iemand. Als door een wesp gestoken reageert ze, de aanwezige beveiliging vraagt haar de toon te matigen. ,,Dat bepaal ik zelf wel”, reageert ze fel.
Eén voor één
Kuijl neemt plaats in haar loketje en ontvangt de mensen één voor één. De meesten kent ze wel, in welke mate varieert. Zoals een kale veertiger. De man is nu drie weken vrij en heeft tot zijn ergernis sindsdien geen euro gezien. Hij wisselt het daklozenbestaan al jarenlang af met detentie. ,,Er is gewoon weer niets voor me geregeld”, klinkt het verwijt. Kuijl bestrijdt dat. Normaal gesproken wordt er tijdens een detentieperiode een plan gemaakt om de overstap soepel te laten verlopen, mits klanten daarmee instemmen. Het kan zijn dat hij dit geweigerd heeft. Meneer kan zich melden bij Zorg voor Elkaar, maar hij vindt dit te lang duren en weigert bovendien naar de opvang te gaan. De casus ligt al bij instanties als Bemoeizorg en het Veiligheidshuis, maar veel vertrouwen heeft hij hier niet in. ,,De mens is gemaakt om te overleven. Eventueel ten koste van anderen. Ik ga liever naar de gevangenis, of ga naar Spanje. Dan verdwijn ik helemaal van de radar”, klinkt het. Kuijl gaat er niet in mee. ,,Met dat soort dreigementen kan ik niks, het moet in alle redelijkheid wel van twee kanten komen.”
Kuijl lost eventuele problemen het liefst zelf op, door iedereen als gelijke te behandelen. Ze weet waar ze over praat, buigt mee waar mogelijk. ,,Wij leren hen kennen, zij leren ons kennen.” Een ingreep door de beveiliging gebeurt zelden, een bezoek van de politie is uitzonderlijk.
Een man van Noord-Afrikaanse afkomst heeft ingezien dat hij vooral moet meewerken. Na negen weken dakloos geweest te zijn heeft hij een huisje gevonden. Die volledige medewerking werpt zijn vruchten af. De gemeente verstrekt een lening voor de eerste huur. Dankbaar neemt hij afscheid van Kuijl, voorlopig zit hij goed.
Die dankbaarheid is niet uniek. ,,De een vindt de daklozenopvang verschrikkelijk en klaagt steen en been. Anderen zijn blij dat ze ’s nachts een dak boven het hoofd hebben. Natuurlijk is zo’n opvang geen luxe, dat kan ook niet”, weet Kuijl.
Het is een kwestie van relativeren. Een man komt een gloednieuw betaalpasje ophalen, waar de gemeente een voorschot van 70 euro per week op zet. Leefgeld. Hij is er uitermate dankbaar voor. ,,Ik heb maandenlang voor €1,60 per dag geleefd”, klinkt hij opgewekt. En over die opvang is hij juist best positief: ,,Binnen die muren helpen mensen elkaar, buiten is dat een stuk moeilijker”, klinkt hij somber.
Een ruime zestiger doet stevige beloften aan het loket. Iedere suggestie die Kuijl doet noteert hij driftig in een aantekeningenboekje en hij belooft alles ook daadwerkelijk te doen. Kuijl moet het nog zien: deze man toont zich altijd ambitieus, maar in de praktijk komt hij die beloftes zelden na.
Centraal Onthaal
Centraal Onthaal bestaat nu vijf jaar in deze vorm en is bedoeld voor mensen uit Aalburg, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Breda, Drimmelen, Etten-Leur, Drimmelen, Geertruidenberg, Moerdijk, Oosterhout, Werkendam, Woudrichem en Zundert. Exacte cijfers over het aantal daklozen in deze regio zijn er niet, maar er komen zo’n 1200 mensen per jaar langs voor informatie. ,,Het is hier inderdaad nooit rustig, de noodzaak is er. Mensen zoeken informatie of opvang, zijn het overzicht regelmatig totaal kwijt”, legt Kuijl uit. Het primaire doel van de gemeente is om iedereen onderdak te bieden. Er zijn andersoortige instellingen bijgekomen, zoals voor zwaar verslaafden, voor mensen met psychische problemen. Voorheen kregen mensen een woning toegewezen, zonder verdere begeleiding. In de praktijk ging dat regelmatig mis en stonden mensen snel weer op straat. Nu wordt er op individuele basis met een gedegen plan gewerkt.
Briefadres
Op het gemeentehuis maken zo’n honderd mensen gebruik van het briefadres; om een uitkering aan te vragen dien je immers post te kunnen ontvangen. Voor een dakloze uiteraard geen vanzelfsprekendheid. Die post is voornamelijk van instanties, zoals de gemeente, de belastingdienst, digi-d en een enkele oproep voor de kantonrechter.
Eerste keer
Als iemand voor het eerst komt, wordt er een vragenlijst voorgelegd. Er wordt samengewerkt met verschillende hulpverlenende instanties, zoals Zorg voor Elkaar, SMO, GGZ en Novadic Kentron, waar uiteraard mee overlegd wordt. De instantie waar de gemeente naar doorverwijst, maakt een plan van aanpak. Alle wijzigingen, zoals de woonsituatie, wordt bij de gemeente geregistreerd. ,,Het is een continu veranderende groep mensen en dus zijn er ook andersoortige instellingen bijgekomen”, stipt Kuijl aan.
Man, 60
,,Ik ben sinds twee weken dakloos en hoop snel weer onderdak te vinden. Ik moet mijn rijbewijs verlengen, dus moet ik een postadres hebben. Ik hoopte eigenlijk nooit meer in deze situatie te komen en het is de bedoeling er ook zo snel mogelijk weer uit te komen.”
Jongen, 22
Hij komt zijn afspraken niet na en moet zijn bankafschriften laten zien. Hij is ervan overtuigd dat hij deze al verstuurd heeft. ,,Doe het zo snel mogelijk”, drukt Kuijl hem op het hart. Aan het einde van de dag is er nog altijd geen mail binnengekomen.
Jongen, 19
Hij vindt dat hij weinig geld krijgt, ten opzichte van andere mensen. Dat heeft onder andere met zijn jonge leeftijd te maken. Ook krijgt hij nog steeds post van de zorgverzekering en is bang dat hij schulden opbouwt. Kuijl stelt hem gerust: alles is in orde.
Man, 55
Een oudere man heeft een kamer gevonden, maar voelt zich er niet goed. ,,Ik heb geen contact meer met mijn mentor (een contactpersoon die persoonlijke begeleiding biedt, red.) en dat wil ik ook niet meer. Het klikt niet. Ik wil graag een ander.”
Man, 32
Een dertiger wil geld om zijn huis in te richten. Hij heeft schulden bij de gemeente, een rechtszaak is op handen.. ,,Maak nou een lijstje met wát je precies nodig hebt en kom morgen terug”, vraagt Kuijl. ,,Morgen werkt iemand anders die zijn casus door en door kent, dat is in dit geval wat makkelijker.”
Man, 21
,,Hoi Marjolein! Hoe gaat het met jou? Heb je post voor me? Zo, dat is een flinke stapel. Ja, ik weet dat hier al veel te lang niet ben geweest. Druk hè. Ah, fantastisch Marjolein, hartstikke bedankt. Ik zal wat vaker langskomen, dank je wel!” Kuijl, als de jongen weg is: ,,Amicale jongen, hij doet alsof ik hem heel goed ken, maar dat is helemaal niet zo.”
