BREDA – ,,We moeten vaker samen over de brug komen. Naar elkaar toe. Maar dat kan niet als we altijd op de ander wachten om naar onze kant te komen. We zullen zelf ook moeten bewegen. Verbinding kan alleen als je je losmaakt van je eigen zekerheden”, zei burgemeester Paul Depla in de Marokkaanse Arrahman moskee. De jaarlijkse herdenking van de Kristallnacht was ditmaal een middageditie. Niet op 9 november, in verband met de viering van Sabbat, maar een dagje later. Daardoor geen kaarsen en door een afzegging ook geen muziek. Kaal en sereen. Maar de verhalen bleven.
Want de gruwelijkheden van die nachtelijke 9 november 1938 moeten blijven worden verteld. Want de paralellen met het nu zijn er nog volop. De Bredase synagoge hield andermaal haar deuren gesloten voor de herdenking, uit veiligheidsoverwegingen; de politie hield van een afstand een oogje in het zeil. De rabbijn sprak de ongeveer vijftig toehoorders vanuit de deuropening aan de Schoolstraat toe en noemde alle namen van Bredase Joden op die naar concentratiekampen gebracht werden. ,,De haat wordt eerder erger dan dat het verbetert. En de mensen die je zou willen bereiken, zijn hier niet”, klonk het vertwijfeld. Pastoor Steven de Jong van de Sint Antoniuskathedraal luisterde aandachtig. Knikte geëmotioneerd bij de opgenoemde namen. ,,Veel namen ken ik. De verhalen ken ik. De ouders van de mensen hier hebben nog met die onschuldige kinderen gespeeld. De Bredase verhalen moeten zeker verteld blijven worden. Hij noemde ook de straatnamen. Die huizen bestaan nog. Dat raakt me.” In de moskee trok de imam de parallel met de huidige Islam. De toenemende haat naar moskeeën. ,,Wij doen onze rolluiken omlaag. Er hangen camera’s. Dat is pure bescherming. Noodzakelijke protectie die de Joden in die tijd veelal niet hadden. Geweld en dreiging is altijd fout. Er zou geen geweld mogen zijn naar andere religies, naar huidskleur, naar seksualiteit”, sprak hij.
Eerder, in de Sint Antoniuskathedraal, zong het koor TegenDeWindMee haar maatschappijkritische liederen. ,,Dat doen we al ruim twintig jaar. We krijgen de vrijheid zelf de liederen in te brengen. We proberen het naar het heden te trekken, zaken te benoemen en liefde te zaaien. En dat altijd onafhankelijk van politiek”, legt zanger Adrie Verkooijen uit.
Een tocht langs het Joods Monument in het Wilhelminapark. Via de kathedraal, de synagoge, het Artikel 1 monument in het Valkenbergpark en de Marokkaanse moskee. Twee Turkse moslims lopen mee. ,,Tot voor kort kwamen ze ook langs onze moskee, maar door de verbouwing kan dat nu niet. Dat is niet erg. Wij zijn onderdeel van deze maatschappij en willen verbinden”, leggen ze uit.
