Hartje Breda: Wetenschap uit een tijd zonder vaststaande feiten
Ieder jaar houdt Studiekring Eerste Millennium (SEM) een symposium in De Tussenpauz in Bavel. Eerste Millennium? ,,We pakken het iets ruimer. Zeg: van 100 jaar vóór Christus tot ongeveer 1200”, legt voorzitter Ad Maas uit. De studiekring is feitelijk een verzameling hobbyisten, maar dan wel met een wetenschappelijke achtergrond. De gezamenlijke passie: die tijd.
Geografie
Thema dit symposium: geografische bronnen en kaarten. Diverse sprekers -van binnen de SEM, maar graag ook van erbuiten- spreken de volle zaal toe over de geografie zoals bekend uit die tijd. ,,Dit is ook wel een soort jaarlijkse reünie. Ons tijdschrift SEMafoor kent 200 abonnees, die mensen zijn hier.”
We spreken over de tijd dat er nog papyrus werd gebruikt, een voorloper van papier dat betrekkelijk snel verging. In het begin van de jaartelling ging dat over op perkament. Informatie van papyrus werd overgetekend, met alle fouten die daarbij kunnen komen kijken.
,,Perkament was steviger en ook het schrijfgerei verbeterde. Dus in hoeverre het compleet perfect overgenomen is… De wetenschappers van toen hadden natuurlijk minder technische mogelijkheden dan wij nu hebben. Nee, wiskunde was toen niet primitief. Zij moesten het ontwikkelen, hadden ongelofelijke -kloppende- wiskundige berekeningen, dat is indrukwekkend gedaan.”
Bij SEM gaat men graag de diepte in. Geen losse flarden, maar een uitgedokterd verhaal. ,,We zijn eens chronologiecriticasters genoemd. Vond ik een mooie term.”
Sterrenkunde
Historicus Hans van Deukeren behandelt vandaag de Griekse geograaf Ptolemaeus. Is hij wel een solide bron voor aardrijkskundige kaarten? Ptolemaeus leefde vermoedelijk van 87 tot 168 na Christus in Alexandrië en baseerde zich alleen op de sterrenkunde. Hij negeerde reisverhalen en vermoedelijk is er veel misgegaan bij het overschrijven van diens bevindingen.
,,Sommige steden zijn driemaal genoemd. Ook volgordes van steden zijn foutief, het was allemaal niet erg secuur.” Toch, Ptolemaeus maakte één van de eerste wereldatlassen, maakte kaarten inzichtelijk in een boek en zijn blik op hoe de wereld er in grote lijnen uitzag, klopt in het grote plaatje verbazingwekkend goed.
Kloppen de beweringen van de professoren en sprekers? Wie zal het zeggen. Keiharde, vaststaande feiten bestaan haast niet. Tot voor kort vaststaande feiten worden immers weerlegd, wankelen en zorgen voor ellenlange discussies. Dat maakt het volgens Maas onophoudelijk boeiend: die blijvende zoektocht naar de waarheid uit die periode.
