En Toen: ‘Eerste afspraak met mijn vrouw was bij schaakclub’
De 96-jarige André van Weelde is al 80 jaar lid van schaakvereniging De Baronie. De vereniging zelf viert in januari het 125-jarig jubileum. Ongekend? ,,Nou ja, ik heb de eerste 45 jaar gemist”, grapt hij. Z’n passie voor het spel bleef al die jaren onverminderd groot.
Van Weelde is 8 jaar oud als z’n broer Jan hem het schaakspel leert. De jonge André is op slag verliefd en wordt al snel beter dan z’n 9 jaar oudere broer. Hij sluit zich als 16-jarige aan bij Leer Winnen, Leer Verliezen, een schaakvereniging in de Belcrumpolder. We schrijven 1936: André wint direct z’n eerste potje, dat smaakt naar meer.
Het is dan crisistijd in Nederland, maar niet in huize Van Weelde: z’n vader heeft een schildersbedrijf en boert goed. Van Weelde gaat er als 17-jarige aan de slag, maar niet voor lang. Als hij 19 is, moet hij in militaire dienst. Het was 1939, de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. ,,Ik moest naar De Peel, stellingen bouwen. Toen de Duitsers binnenvielen, verkasten we naar de Betuwe, naar Tiel. We passeerden een pontonbrug, er vlogen op dat moment vliegtuigen over. Er werd geschoten; dichterbij de oorlog ben ik gelukkig nooit geweest.”
In 1942 viert de Bredase schaakvereniging haar 50-jarig jubileum in De Beurs, aan de Grote Markt. ,,Het was een elitevereniging. Met 22 leden, waaronder advocaten en dokters. Die mannen zaten altijd strak in het pak, hoe bloedheet het ook werd.” Geen rijkelijk buffet bij het jubileum. “Het was oorlog, we kregen allemaal een slaatje.” De nog altijd jonge Van Weelde viert dat jaar een groot persoonlijk schaaksucces: hij wordt tweede bij een Bredaas kampioenschap.
Eind november 1942 speelt Van Weelde een tweedaags schaaktoernooi in Eindhoven, op de plek waar nu het Philips Stadion staat. Een week later werd het gebouw verwoest bij het Sinterklaasbombardement. ,,Dat besef alleen al heeft grote indruk op me gemaakt en is me altijd enorm bijgebleven.”
Nederland capituleert al snel voor de Duitsers, Van Weelde dient zich als militair aan te geven als krijgsgevangene. De Nederlandse regering roept vanuit Londen echter op om onder te duiken, Van Weelde belandt in Hank. ,,Daar heb ik twee jaar gezeten. Het was een veilig dorp, kon gewoon naar buiten. Daar ontmoette ik dokter Van Vuuren uit Dussen. Dat was een fervent schaker, elke zondag speelden we tegen elkaar. We waren geweldig aan elkaar gewaagd.”
Na de oorlog keert Van Weelde terug naar Breda. Hij wordt filiaalchef bij verfhandel Sigma Coatings. Hij ontmoet in Breda ook z’n vrouw, Willy Melissant, met wie hij 60 jaar samen zou zijn. ,,Onze eerste afspraak was bij de schaakvereniging. Ze gaf me de ruimte om te schaken. Dat was voor mij erg belangrijk.”
Hij is nog steeds scherp. ,,Ik ben 96 jaar en merk wel enige achteruitgang in m’n hersenen. Lange partijen verlies ik, dus moet ik snel toeslaan. Omgaan met je beperkingen noem ik dat.” Hij speelt nog altijd in competitieverband, inclusief uitwedstrijden. ,,Schaken blijft voor mij m’n allergrootste passie, zolang ik het kan doen blijf ik het doen.”
KADER
Op 14 januari 1892 wordt de Bredasche Schaakvereniging opgericht. De schaaksport wordt populair als de Nederlandse schaker Max Euwe van 1935 tot 1937 wereldkampioen wordt. In 1935 krijgt Breda een tweede vereniging, vernoemd naar die kampioen: SV Max Euwe. Waar het na de Tweede Wereldoorlog steeds slechter gaat met de Bredasche Schaakvereniging, floreert SV Max Euwe. De twee verenigingen fuseren in 1970 en na jaren gesteggel over de naam, wordt in 1973 gekozen voor haar huidige naam: De Baronie. In januari viert de originele vereniging haar 125-jarig jubileum. Momenteel speelt men haar schaakpartijen aan de Lovensdijkstraat, na vele omzwervingen door de stad. Het eerste team van De Baronie speelt landelijk competitie, de overige drie teams opereren in de provincie. André van Weelde promoveerde vorig jaar naar een hogere klasse en staat daar nu in de middenmoot.
Van Weelde is allesbehalve conservaties en juicht innovaties in het schaken toe. “Soms lukte het niet een spel af te maken. Deze werd dan op later moment alsnog uitgespeeld, met het gevaar dat anderen zich ermee konden bemoeien en volgende zetten konden influisteren. De schaakcomputer maakt dat eerlijker, een spel moet nu binnen de gestelde tijd uitgespeeld zijn en de beste wint nog steeds.”