Bredanaar die wereldfaam verwierf staat centraal in toneelstuk I<3AvdD

BREDA – Bredanaar Adriaen van der Donck (1618-1655) was geen sexy superheld. Had geen spierballen, waar Hollywood om trappelt. Maar: hij verdient wel bekendheid, vindt Gerald van Wilgen. De in Philadelphia wonende Groninger schreef het toneelstuk I<3AvdD over hem. Adriaen van der Donck. Kleinzoon van Adriaen van Bergen, advocaat en diplomaat in de Nieuwe Wereld. Adriaen van der Donck, één der grondleggers van de stad New York.

Hij werd pas onlangs uit de vergetelheid gehaald. In Breda, welteverstaan. In New York wordt Van der Donck al langer gezien als een ‘founding father’. Over ’s mans carrière is al veel geschreven. In Breda herinnert een plaquette voor de ingang van het Stedelijk Museum er pas sinds kort aan dat hij in de Boschstraat geboren is.

Eigengereid jurist

Een eigengereid jurist die niet met alle winden meewaaide, maar zijn eigen koers voer en zo veranderingen teweeg bracht. Van der Donck toog na zijn opleiding Rechten naar de overkant van de Atlantische Oceaan, geïnteresseerd als hij was in de kolonisatiemogelijkheden aldaar. Hij wordt landheer van het huidige Yonkers en kreeg -indirect- opdracht van gouverneur Willem Kieft alle indianen af te schieten. Van der Donck weigert dit, want de bevolking wil het niet. Hij voert strijd met directeur-generaal Peter Stuyvesant van de West-Indische Compagnie. Inzet, uiteraard: macht. Stuyvesant wil met harde, militante hand regeren, Van der Donck zoekt juist samenwerking met lokale bewoners en wil een Nederlands model invoeren.

Beschryvinge van Nieuw-Nederlant

Hij schrijft een boek, Beschryvinge van Nieuw-Nederlant. Hierin staat gedetailleerd omschreven hoe het land er op dat moment uitzag. Bestuurlijk, maar ook letterlijk.

New York

Van der Donck krijgt steeds meer invloed en het lukt hem in eerste instantie Stuyvesant af te laten zetten en zijn model in te voeren, maar de eerste Engels-Nederlandse Oorlog, 1652-1654, breekt uit. De plannen worden teruggedraaid, er moet gevochten worden. Maar zijn werk ging niet verloren: de Engelsen ruilen tijdens De Vrede van Breda Suriname in voor New York en gebruiken daarop Van der Doncks model. Zijn hand wordt pas eeuwen later erkend, waardoor de Bredase diplomaat nu wordt gezien als één der voorlopers van het huidige Amerikaanse New York.

TONEELSTUK

Er is veel bekend over deze historische figuur, maar haast niks over zijn jongste jeugd. Niks over zijn karakter, zijn ‘zijn’. Het was Russell Shorto die in 2004 middels een boek Van der Donck weer op de kaart zette. ‘Waarschijnlijk’ rond 1618-1620 geboren, ‘wellicht’ aan de Boschstraat en zelfs over zijn portret bestaat twijfel.

Gerald van Wilgen

Gerald van Wilgen (53) interviewt voor het tijdschrift Dutch The Magazine wetenschapster Julie van den Hout. Zij doet onderzoek naar Van der Donck en raakt meer en meer gefascineerd door de Bredanaar uit een heel ver verleden. Er is haast sprake van liefde. Dit zorgt voor de nodige inspiratie bij Van Wilgen. Hij schrijft het toneelstuk I<3AvdD, een monoloog.

De synopsis? Een vrouw wordt vermist. Ze is voor het laatst gezien in een bos nabij New York. Hier wordt een dagboek gevonden, waar veel aanwijzingen instaan. Dat dagboek wordt ten tonele voorgedragen door haar stiefzus.

Begijnhof

Of Van der Donck ooit op het Bredase Begijnhof is geweest, is onbekend. In het stuk hebben ze wel degelijk met elkaar te maken. Zo begint het: de vermiste vrouw stoot zich letterlijk aan een schild van Van der Donck, dat in de tuin van het Begijnhof staat.

Ze begint Adriaen te onderzoeken. Wordt verliefd op de man die 400 jaar vóór haar leefde en hoopt hem te ontmoeten, spiritueel. Ze zwerft nabij New York door dezelfde bossen als waar Van der Donck ooit in gewandeld moet hebben, in de hoop een teken van leven te krijgen. Van Wilgen duidt de poëzie hierachter: ,,De Begijnen prediken dat alleen in de puurheid van de wildernis eenheid met God verkregen kon worden.”

Fringe Festival

Het toneelstuk van Van Wilgen werd afgelopen week opgevoerd in Philadelphia, in het kader van het alternatieve Fringe Festival. Hij hoopt de voorstelling begin volgend jaar ook in New York te kunnen geven.